Thorn


THORN, het witte stadje.thorn01.jpg

Als je door het 1000 jaar oude Thorn loopt, heb je niet het idee dat de geschiedenis zo ver terug gaat. Maar het is in het laatste kwart van de 10e eeuw, dat graaf Ansfried een abdij sticht in het Thornse. Zijn vrouw Hilsondis, of Hereswint is het, die nauw betrokken is bij de stichting en na haar dood in 992 neemt hun beider dochter Benedicta als eerste abdis de leiding van het klooster over. Al gauw wordt het klooster, dat onder het bisdom Luik valt, een wereldlijk stift, waar uitsluitend jonkvrouwen van hoog adellijk gehalte hun onderkomen vinden. Zijn het aanvankelijk 8 adellijke kwartieren, die vereist zijn om tot het stift te worden toegelaten, later verdubbelt dit aantal tot 16. Er wordt een abdijkerk gebouwd van Romaanse origine. Later in de 13e eeuw wordt deze kerk gotisch gerenoveerd, waarna de stiftdames tussen 1780 en 1788 een barok interieur in de kerk laten plaatsen. Romaanse-, gotische- en barokinvloeden maken de kerk tot een uniek bouwwerk in Nederland.

Dit is het begin van een geschiedenis die in deze regio een onuitwisbare indruk heeft nagelaten. Thorn is met zijn beschermde stadsgezicht en vele monumenten een lust voor het oog.

 

 


Het ontstaan van Thorn.

 Thorn heeft een zeer oude historie. Het dankt zijn ontstaan aan de stichting van een abdij in de laatste kwart van de 10e eeuw. Stichters van deze abdij waren graaf Ansfried en zijn echtgenote Hereswint (ook wel Hilsondis genoemd). In de loop der tijden groeide de abdij uit tot een rijk wereldlijk stift (12e eeuws), waarin alleen dames van hoge adel werden toegelaten.In de laatste eeuwen van het bestaan van het stift was het zelfs zo, dat voor toelating 16 kwartieren in het adelschild, acht van de kant van de vader en acht aan de kant van de moeder, vereist waren, evenals het behoren tot een grafelijke familie.
Aan het hoofd van het stift stond de abdis, die in het Duitse keizerrijk een zeer bevoorrechte positie innam en zitting had in de Rijksdag. Deze dame was tevens vorstin van het Land van Thorn, een miniatuur vorstendom dat zich uitstrekte over de dorpen Thorn, Ittevoort, Beersel, Haler, Stramproy, Ell Grathem en Baexem.

Zij resideerde in haar paleis aan de hofstraat. De abdis moest de gelofte van zuiverheid afleggen. De overige dames waren daarentegen door geen religieuze geloften gebonden en waren vrij weer uit te treden en te huwen. Wel waren zij verplicht om bepaalde kerkelijke diensten bij te wonen. Deze diensten werden verricht door enige, aan het stift verbonden priesters, die kanunniken werden genoemd.
Zowel de stiftsdames als de kanunniken hadden eigen inkomsten en vermogen en woonden in fraaie, nu nog aanwezige woningen, in de omgeving van de abdij. Veel van deze woningen werden herbouwd in de 18e eeuw, toen de abdij een grote bloei kende. De dames maakten van Thorn een plaats met veel hoofs vertoon en schiepen werk en welvaart voor een grote groep mensen in deze streek. Naast het directe werk als bediende of lid van de hofhouding waren er uiteraard ook veel personen betrokken bij toeleverend werk.

Deze welvaart stimuleerde ook het culturele leven van de totale gemeenschap. Veel hiervan vinden we heden ten dage vooral nog terug in de aanwezigheid in Thorn van de twee, nationaal en internationaal befaamde harmoniekorpsen, t.w. de Koninklijke Harmonie van Thorn en Harmonie "St. Michael".

Aan dit bolwerk van vrouwelijke heerschappij met eigen rechtspraak, minileger en gedurende enige tijd ook eigen muntslag, werd in 1794 bij de komst van de Fransen een einde gemaakt. Daarmee werd het lot van het vorstelijk stift Thorn definitief bezegeld. Korte tijd na de komst van de bezetters vond de confiscatie en verkoop van de paleisgebouwen en de eigendommen van het stift plaats.
Van de stiftgebouwen bleven bij de hierop volgende sloop alleen de stiftkerk en enkele bedrijfsgebouwen gespaard.

Ook veel woningen waarin de stiftdames woonden, bleven behouden. Met de opheffing van het stift verdween ook de belangrijkste bron van welvaart en ontstond een dood tij. Thorn was van een hoofdplaats van een vorstendom teruggevallen naar een agrarische gemeente en werd in de vergeethoek gedrukt. Ook de geisoleerde ligging tegen de Belgische grens heeft hieraan meegewerkt.

Een gelukkig gevolg hiervan is geweest dat het witte stadje zijn sfeer heeft weten te behouden en veel van zijn historische schoonheid bewaard is gebleven, een historische schoonheid die in 1973 nationale erkenning heeft gevonden in de aanwijzing van de oude kern van Thorn tot beschermd stadsgezicht.

De geschiedenis van de abdijkerk van Thorn.

Stichting.
Tegen het einde van de 10e eeuw stichtte een zekere graaf Ansfried een abdij te Thorn. Ansfried was afkomstig uit een aanzienlijk geslacht, dat stamde uit het rivierengebied van Maas, Waal en Lek. Zijn vrouw Hereswint of Hilsondis stond Ansfried bij de stichting terzijde. Ansfried werd later, in 995, bisschop van Utrecht.

Stichtte Ansfried een benedictinessenklooster, in de loop van de twaalfde eeuw ontwikkelde zich het klooster tot een wereldlijk stift. Dit is een kloostergemeenschap voor dames, echter zonder de strenge regelgeving van een reguliere orde. Op zijn hoogtepunt werd het stift bewoond door twintig dames of kanunnikessen. Vier, later zes kanunniken verrichtten liturgische taken. De kanunnikessen en kanunniken vormden samen het kapittel, dat het geestelijke en wereldlijke bestuur uitoefende.
De kanunnikessen vertoefden in een groot kloostercomplex, waarvan praktisch alleen de abdijkerk nog bestaat. Tot in de twaalfde eeuw heeft dit gebouw een romaanse uitmonstering gehad. Van het oorspronkelijke bouwwerk rest ons nog de westbouw. Tegen het midden van de dertiende eeuw begon men het romaanse gebouw te vervangen door een kerk in de gotische stijl. Men begon met het koor. In 1268 was de bouw reeds zover gevorderd dat vijf altaren konden worden ingewijd door de hulpbisschop van Luik, Hendrik.

Na enige onderbreking werd in de veertiende eeuw de bouw hervat en ontstonden het schip, de kapittelzaal en de school voor de koorknapen. De crypte onder het priesterkoor dateert waarschijnlijk van de veertiende eeuw. Deze is een bijzonderheid in Nederland: In de dertiende en veertiende eeuw was het bouwen van krochten niet meer in de mode. De reden dat men in Thorn toch een koorcrypte heeft gebouwd, is waarschijlijk gelegen in het feit dat de oudste kerk reeds een dergelijke ruimte had. Hierin waren de lichamen van Heresewint en Benedicta, eerste abdis en dochter van Hereswint en Ansfried, begraven.

In de loop van de vijftiende eeuw werden tegen de zijbeuken van het schip kapellen gebouwd, zodat aan noord- en zuidzijde een nieuwe gevel ontstond. Opmerkelijk bij al deze nieuwbouw is dat de oude romaanse westbouw is gehandhaafd. Pas tegen het einde van de achttiende eeuw vond er weer een grote bouwactiviteit plaats. Tussen 1780 en 1788 werd het interieur grondig gewijzigd: Alle romaanse en gotische elementen werden verwijderd; wanden werden voorzien van neoclassicistische pilasters en lijsten; door de gehele kerk werd een nieuwe marmeren vloer gelegd en het gebouw werd van binnen helemaal wit geschilderd. De bekroning van het werk in de kerk vormde de opstelling van een nieuw hoogaltaar (1785-1786), dat door de stiftdames werd gekocht uit de inboedel van het in 1783 opgeheven kartuizerklooster te Roermond.

In 1797, na de inval van de Fransen, werd het stift Thorn opgeheven en de abdijkerk tot staatseigendom verklaard. Nadat de vroegere parochiekerk, die ten noorden van de abdijkerk stond, was afgebroken, werd de abdijkerk parochiekerk. Ook de abdijgebouwen rondom de abdijkerk werden in de Franse tijd (1794-1814) gesloopt.

In de periode 1863-1872 werd het laatste hoofdstuk van de bouwgeschiedenis geschreven. Architect P.J.H. Cuypers bouwde op het oude westwerk een forse toren in laatgotische Brabantse stijl.



Rondleidingen in Thorn.

U kunt tijdens Uw verblijf in Thorn gebruik maken van de diensten van een gids.
Deze is te boeken bij het VVV-kantoor in Thorn
U kunt een gids reserveren voor een groep tot 25 personen. Wanneer de groep groter is dan genoemde 25 personen, worden er meer gidsen ingezet.
De gids leidt u rond door:

Voor meer informatie over Thorn ga naar de bron van deze pagina op

http://home01.wxs.nl/~VVV.Thorn/